Van Kurt Cobain tot Keith Flint: veel bekende muziekidolen worstelden met depressies voordat ze uit het leven stapten. Al langer wordt een verband gelegd tussen artistiek zijn en het hebben van mentale problemen, vaak geromantiseerd tot ‘de lijdende kunstenaar’. Maar wat zijn mogelijke verklaringen waarom muzikanten vaker dan gemiddeld gebukt gaan onder depressies?

Keith Flint, zanger van Britse dancegroep The Prodigy, werd afgelopen 4 maart dood aangetroffen in zijn huis. Bandlid Liam Howlett bevestigt op het Instagram-account van de band dat het om zelfmoord gaat. “Ik ben in shock, boos, verward en heb een gebroken hart”, zegt hij hierover. De muziekindustrie is in 2017 al in rep en roer wanneer rockzangers Chris Cornell en Chester Bennington vlak achter elkaar een einde aan hun leven maken. In 2018 pleegt DJ Avicii zelfmoord door zichzelf te verwonden met een kapotte wijnfles. Alle bovengenoemde muzikanten hebben tijdens hun leven last van depressies. Hier zijn een aantal gevallen uitgebreid uitgelicht:

Grootste oorzaken zelfdoding

Naast alcohol- of drugsverslaving en een posttraumatische stressstoornis (PTSS) is depressie één van de grootste oorzaken van zelfdoding. Geschat wordt dat dit de doodsoorzaak is van zo’n 0,4 tot 1,5% van de mensen, wat zelfmoord nummer 10 maakt op de lijst van meest voorkomende doodsoorzaken. Jaarlijks stappen ongeveer 12 op de 100.000 mensen uit het leven.

Verder blijkt dat de kans op mentale aandoeningen veel groter is onder mensen met artistieke en wetenschappelijke beroepen, zoals dansers, onderzoekers, fotografen en auteurs. Zo plegen schrijvers bijvoorbeeld 50% vaker zelfmoord dan de gemiddelde burger, blijkt uit een onderzoek dat gebaseerd is op gegevens van 1,2 miljoen patiënten en hun familieleden. Maar dat het probleem onder specifiek muzikanten enorm is, bevestigde het onderzoek Can Music Make You Sick? (2016) van Help Musicians UK (HMUK), waarin meer dan 2.200 muzikanten ondervraagd werden over mentale problemen. Van de respondenten gaf 69% aan weleens depressief te zijn geweest. Dat percentage is opvallend hoog tegenover het gemiddelde: 18,7% van de volwassenen heeft ooit tijdens zijn/haar leven een depressie meegemaakt.

Maar hoe komt dit?

Het tweede deel van hetzelfde onderzoek geeft een aantal mogelijke antwoorden op die vraag door 26 muzikanten los van elkaar te interviewen. Hieruit komt naar voren dat de gemaakte afspraken met platenlabels enorm veel stress opleveren, maar ook kritiek op social media, nauwelijks rondkomen en zichzelf niet van het werk kunnen scheiden zijn risicofactoren. Wanneer deze zaken zich opstapelen, is het niet gek dat depressies, paniekaanvallen en andere mentale problemen de kop opsteken.

Seks, drugs en rock ‘n roll

Ook een belangrijk gegeven is de normalisering van een ongezonde levensstijl in de muziekindustrie: een artiest moet ‘seks, drugs en rock ’n roll’ uitstralen en zich daar naar gedragen. Christine Brown, de directeur van HMUK, pleit voor het motiveren van een bewustere levensstijl: “Als wij als industrie die ongezonde levensstijl aanmoedigen en accepteren, houden we te weinig rekening met de gezondheid en het welzijn van mensen die in de muziek werken.”

Nu zijn niet alle bovengenoemde oorzaken van toepassing op de muzikanten die zich aan de top bevinden/bevonden en van wie daardoor de zelfdoding de meeste aandacht kreeg. Zo is van financiële problemen vaak minder sprake: Kurt Cobain woonde in een enorm huis en Keith Flint gaf juist toe dat hij door zijn volle portemonnee zijn verslaving kon onderhouden – wat natuurlijk benadrukt dat zowel geld als geen geld hebben ongelukkig kan maken. Maar dat is niet per se iets dat zich beperkt tot het muzikantenleven.

Eenzaamheid

Wellicht een sterker punt in dit artikel van The Guardian: beroemd zijn leidt tot eenzaamheid. “De meeste mensen die optreden, doen dit omdat ze een behoefte hebben aan liefde en acceptatie van hun publiek. Ze hebben bevestiging nodig om zich goed te voelen.” Maar zo’n love affair met duizenden mensen, schrijft de auteur, leidt onvermijdelijk tot ontevredenheid, heartbreak en teleurstelling – vaak zo gauw een artiest het podium verlaat en thuiskomt in een leeg huis.

Lady Gaga, die vaak ook erg open is over haar mentale problemen, zegt ongeveer hetzelfde in haar documentaire Five Foot Two: “De hele dag raakt iedereen me aan en praat iedereen tegen me en dan is er ineens complete stilte. Alle mensen gaan weg en dan ben ik alleen.”

Creatief en sensitief

Naast zulke – grotendeels – externe factoren, wordt ook weleens gehint naar gevoeligheid: de lijdende kunstenaar is melancholisch, een piekeraar die inspiratie put uit zijn pijn. Hoewel dat overdreven beeld lang niet altijd klopt, zit er wel een kern van waarheid in. André Aleman is hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie aan het Universitair Medisch Centrum Groningen en zelfmoordonderzoeker. Hij werd na de zelfmoord van auteur Joost Zwagerman geïnterviewd door het AD. “Creatieve mensen zijn vaak erg sensitief; ze ervaren emoties, prikkels en gebeurtenissen extra sterk”, legt hij uit. “Dat kan zorgen voor stress en die kan weer leiden tot depressiviteit. En bij depressief zijn, horen soms ook zelfmoordneigingen. Overigens is de stress die heel sensitieve mensen ervaren niet anders dan de stress van andere mensen, maar zij worden daar minder snel depressief van."

De cijfers liegen er niet om: dat er een verband is tussen muzikant zijn en lijden aan depressies, is vrijwel zeker. Maar waar dit precies vandaan komt, blijft lastig vast te stellen. Waarschijnlijk is het een combinatie van factoren als eenzaamheid, creativiteit en de ongezonde levensstijl die de muziekindustrie aanmoedigt.

Chris Cornell

† 2017

Als leadzanger van Soundgarden en frontman van Audioslave is Cornell één van de meest invloedrijke rockartiesten uit de jaren ’90. Op 18 mei 2017 overlijdt hij door zich te verhangen. Tijdens zijn leven was hij vaak opvallend open over zijn strijd met verslaving, depressie en suïcidale gedachten.

Cornells weduwe vermoedt op de dag van zijn dood al dat er iets mis is wanneer ze hem spreekt vlak na zijn laatste optreden met Soundgarden. “Hij sliste en gedroeg zich anders”, vertelt ze in een statement. “Toen hij zei dat hij extra Avitan (vorm van Lorazepam, geneesmiddel) had ingenomen, zocht ik contact met zijn security zodat iemand kon gaan kijken of alles oké was.” Helaas is dat niet het geval. Om kwart over twaalf ’s nachts vindt zijn bodyguard hem bewusteloos in de badkamer van zijn hotelkamer. Hij ligt op de vloer met een ‘exercise band’ om zijn nek en bloed in zijn mond. Ambulancepersoneel is niet in staat om hem te redden. Achteraf geeft zijn weduwe Avitan de schuld van Cornells dood, omdat hij volgens haar geen zelfmoord zou hebben gepleegd wanneer hij bij zijn volle verstand was geweest. De lijkschouwer verklaart uiteindelijk dat drugs geen invloed hadden op zijn dood omdat slechts voorgeschreven medicijnen in normale doseringen werden aangetroffen in zijn lichaam.

Verslaafd aan alcohol en Oxycodon’

Door het verliezen van een baan of verbreken van een relatie kan de mentale gezondheid een flinke deuk oplopen. In het geval van Chris Cornell was dat niet anders: in 1997 zakt hij weg in een depressie door huwelijksproblemen met zijn toenmalige vrouw en het uit elkaar vallen van Soundgarden. In die periode raakt hij verslaafd aan alcohol en Oxycodon, een krachtige pijnstiller. Achteraf vertelt hij dat hij zo depressief was dat hij amper een hap door zijn keel kon krijgen. Uiteindelijk krabbelt de zanger weer op: in 2002 checkt hij in bij een afkickkliniek.

‘Depressie is een state of mind’

“Ik was heel lang depressief”, zegt hij jaren later in een interview met Men’s Health. “Als je lang genoeg depressief bent, is het bijna iets comfortabels, een state of mind waar je vrede mee hebt omdat je er al zo lang in verkeert. Het is een heel zelfzuchtige wereld.” Hij praat over hoe hij een tijdje heel geïsoleerd leefde, totdat hij verliefd werd op Vicky Cornell (zijn vrouw met wie hij twee kinderen heeft) en stopte met roken en drinken. Juist die positiviteit inspireerde hem als muzikant. “Ik heb nooit gedacht dat ik depressief of ongelukkig moest zijn om liedjes te kunnen schrijven.”

Op dat moment verklaart Cornell ook dat hij zich niet meer in zulke diepe depressies verliest. Tegelijkertijd is hij zich heel bewust van het feit dat mentale problemen ontzettend onvoorspelbaar zijn. “Soms is het puur chemisch. Het lijkt nergens vandaan te komen. Daarom probeer ik me er vaak niet te druk om te maken en mezelf eraan te herinneren dat ik de volgende dag wakker kan worden en het ineens weer weg is, want dat gebeurt. Je moet je realiseren dat dit gewoon patronen zijn, onderdeel van het leven.” De zelfbewustheid die doorklinkt in zijn woorden, blijkt achteraf juist akelig voorspellend te zijn: “Niemand weet echt wat een gemiddelde depressie is. Je denkt dat iemand een gemiddelde depressie heeft en ineens verhangen ze zich.”

Tijdens zijn leven was de rockzanger bewust bezig met het helpen en begeleiden van andere (ex-)verslaafden. Daarvoor ontving hij in 2007 de Stevie Ray Vaughan Award. Chris Cornell werd 52 jaar.

Keith Flint

† 2019

Door zijn punkkapsels en energieke optredens valt hij midden jaren ’90 op als zanger en danser van de Britse dancegroep The Prodigy. Op 4 maart 2019 wordt het levenloze lichaam van Keith Flint gevonden. Mensen in zijn omgeving beweren dat ‘de Firestarter’ een sympathieke, zachtaardige man was. Maar hij kampte ook met depressies en was verslavingsgevoelig.

De politie reageert op een melding waaruit blijkt dat iemand zich zorgen maakt om het welzijn van de zanger. Eenmaal aangekomen in zijn huis, wordt Flint dood verklaard. De politie vindt de situatie niet verdacht en verklaart dat hij zichzelf heeft verhangen. Later die dag bevestigt bandlid Liam Howlett (het brein achter en oprichter van The Prodigy) het nieuws via Instagram. Fans en mensen uit de muziekindrustrie delen na zijn dood verhalen over Flint, hoe hij in werkelijkheid een sympathieke, zachtaardige man was – een schril contrast met zijn agressieve podium persona.

Verslaving

Achter die zachtaardige en energieke kant schuilt nog een derde laag. Of, zoals de zanger zelf mooi verwoordt in een interview met Amerikaans blad FHM in 2015: “Ik omschrijf mezelf soms als een lange hal in een huis. Je denkt dat je binnen bent, maar dan blijkt er nog een deur te zijn die leidt naar de echte ik.” In datzelfde interview bespreekt hij zijn mentale problemen, gewelddadige vader en verslavingsgevoeligheid.

Een donkere periode

Wanneer Liam Howlett een writer’s block krijgt ergens begin 2000, kan Flint zijn energie niet meer kwijt omdat de band maar niet met nieuw materiaal komt en dus ook niet met nieuwe optredens. “Het was een donkere periode”, vertelt hij. “Ik stopte me vol met alcohol en drugs.” Gelukkig herpakt hij zich daarna weer door een gezond leven te leiden met veel beweging. Maar verslaving ligt nog altijd op de loer: “Ik hou er van om zo nu en dan de planeet te verlaten.”

Volledig leven

Dat die neiging uiteindelijk een definitieve vorm aanneemt, was misschien niet wat hij op dat moment zelf had bedoeld of verwacht. Maar ook andere uitspraken in dat interview zijn veelzeggend: “Er zit iets in me. Wanneer ik klaar ben, maak ik mezelf van kant. Ik zweer dat het niet suïcidaal is – het is een positief iets. Maar als ik zover heen ben dat ik m'n bed ga onderschijten, zul je me voor een bus zien springen.” Hij voegt eraan toe: “Ik ben niet bang voor wie ik ben. Ik wil gewoon terugkijken en weten dat ik een volledig leven heb geleefd. Dat is alles.”

Keith Flint is 49 jaar geworden. Eén van zijn grootste hobby's was motorrijden en twee dagen voor zijn dood nam hij deel aan een sprintwedstrijd, waarin hij zijn persoonlijke record verbrak.

Kurt Cobain

† 1994

Met de single ‘Smells Like Teen Spirit’ verovert grungeband Nirvana begin jaren ’90 wereldwijd de hitlijsten. Leadzanger en gitarist Kurt Cobain worstelt vaak met depressies en valt in 1994 terug in zijn heroïneverslaving, om zich vlak daarna van het leven te beroven met een shotgun.

Cobain wordt op 8 april 1994 gevonden in zijn huis in Seattle, Washington, wanneer hij al drie dagen dood is. Hij heeft een wond in zijn hoofd en bij zijn lichaam worden een shotgun en een zelfmoordbrief gevonden. De rockzanger laat zijn vrouw en Hole-zangeres Courtney Love achter, met wie hij een dochter heeft.

In de biografie Come As You Are: The Story Of Nirvana is te lezen dat hij volgens zijn familie al depressief en ‘labiel’ is voordat hij beroemd wordt. Nirvana-bassist Krist Novoselic stelt in zijn zelfgeschreven boek juist dat beroemd worden min of meer bijdraagt aan de situatie met de uitspraak: “Cobain koos helaas de verkeerde manier om ontslag te nemen van de positie waarin hij geduwd was.” Zelf geeft de grungeheld in 1991 al eens toe dat hij ontzettend veel maagpijn heeft (de oorzaak is onbekend) en dat dat de reden voor zijn suïcidaliteit is. Hiermee verklaart hij ook zijn heroïnegebruik: “Het is het enige dat voorkomt dat ik mezelf neerschiet”.

Polly

Toch is het welbekend dat de ‘stem van Generatie X’ niet bestand is tegen het rocksterrenleven. Het succes van Nirvana komt onverwacht, maar de haat die Cobain voelt richting zijn status als beroemheid bereikt een piek na het ‘Polly-incident'. Het ironische nummer ‘Polly’, met een verkrachter als ik-persoon, is gebaseerd op een waargebeurd verhaal waarbij een 14-jarig meisje ontvoerd, gemarteld en seksueel misbruikt wordt door haar belager. Later wordt bekend dat het nummer is gedraaid tijdens een groepsverkrachting. Cobain is woest en benadrukt dat Nirvana niks te maken wil hebben met mensen die homofoob, racist of vrouwenhater zijn. In de liner notes van het compilatie-album Incesticide schrijft hij zelfs dat hij het moeilijk vindt om door te gaan, wetende dat zich zulke volslagen idioten in zijn publiek bevinden.

Geen zelfmoord

Ondanks zijn depressieve en naar zelfmoord hintende uitspraken, doen er verschillende geruchten de ronde over Cobains dood. Zo geloven meerdere mensen, onder wie Tom Grant (een privé-detective die is ingehuurd door Courtney Love) dat de grunge-zanger in werkelijkheid is vermoord. Hier is tot op de dag van vandaag nooit hard bewijs voor gevonden.

Zelfmoordpoging

Een maand voor zijn dood belandt Cobain in een coma door een hoge hoeveelheid pijnstillers in te nemen. Hoewel zijn management Gold Mountain Records verklaart dat het een ongeluk is, zegt Courtney Love na zijn dood dat dit een eerste zelfmoordpoging was. De weduwe komt in latere interviews vaak terug op hun gezamenlijke drugsgebruik en het feit dat haar man steeds meer in zichzelf keerde. Wanneer Love zwanger raakt van hun dochter Frances Bean, probeert de zanger zelfs clean te worden en afstand te doen van de muziekindustrie. Beide pogingen mislukken.

Kurt Cobain overlijdt op 27-jarige leeftijd, waardoor hij bij de beruchte '27 club' hoort.

Chester Bennington

† 2017

Tijdens de doorbraak van Amerikaanse rockband Linkin Park begin 2000, valt zanger Chester Bennington direct op door te zingen over zijn worsteling met (onder andere) depressiviteit. Op 20 juli 2017 pleegt hij zelfmoord, twee maanden na zijn goede vriend Chris Cornell, die op die dag 53 jaar zou zijn geworden.

De huishoud(st)er van Bennington ontdekt zijn lichaam rond negen uur ’s ochtends. Bandlid Mike Shinoda bevestigt zijn dood via Twitter: “Geschokt en mijn hart is gebroken, maar het is waar.” De band annuleert alle shows die in de planning stonden.

Connectie met Chris Cornell

Bij het lichaam van de zanger wordt een halflege fles alcohol gevonden en hoewel de details niet bekend zijn, blijkt dat hij zich heeft verhangen – net als Chris Cornell. Bennington was goed bevriend met de rockzanger en plaatst ten tijde van zijn dood dan ook een emotioneel bericht op Instagram: “Ik kan me geen wereld voorstellen zonder jou.” Tijdens een optreden bij Jimmy Kimmel draagt Linkin Park het nummer One More Light op aan Cornell, maar Bennington moet halverwege stoppen omdat hij de emotie niet trekt.

Openhartig over depressie

De problemen waarmee de zanger tijdens zijn leven dealt, doorklinken niet alleen in zijn muziek. Hij staat er bekend om vrij open te zijn over struggles met drugs, alcohol en misbruik en een paar maanden voor zijn dood is hij zelfs onzettend openhartig over depressie tijdens een radio-interview in Los Angeles. “Ik vind het leven vaak heel moeilijk”, geeft hij toe. “Dat plekje tussen mijn oren is een slechte buurt om je in te bevinden. Ik moet daar niet alleen zijn, dat kan niet. Het is een gekkenhuis! Ik zeg dan geen leuke dingen over mezelf. Er leeft daar een andere Chester die mij kapot wil maken.”

Inspiratie

“Wanneer je succesvol bent, denken mensen al gauw dat je ineens een kaartje in je brievenbus krijgt waarop staat dat je de rest van je leven ontzettend tevreden en gelukkig zult zijn. Maar zo werkt het niet. Het leven gaat gewoon door. En het feit dat mijn leven soms een rotzooi is, zorgt voor nieuwe inspiratie.” Zijn toon wordt tijdens dit stuk positiever: “Waar ik uiteindelijk achter ben gekomen, is dat met name vervelende ervaringen me een beter persoon maken. Empathischer, ik begrijp de mens op een andere manier omdat ik gekke dingen heb meegemaakt. En dat is positief. Wij (Linkin Park) proberen altijd het positieve te zien daarin, maar we willen wel kunnen praten over de gevoelens die we hadden tijdens vervelende gebeurtenissen.”

Vlak na zijn dood ging de website Make Chester Proud de lucht in, met als doel het creëren van bewustzijn rondom mentale problemen en zelfmoord. Chester Bennington werd 41 jaar.